مرگ نه چندان طاقت‌فرسای یک پدر
تاریخ انتشار: ۲ بهمن ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۹۵۷۳۰۴۳
محمدحسن خدایی در اعتماد نوشت: رسول کاهانی بعد از پنج سال به صحنه تئاتر بازگشته است و تلاش دارد اجرایی مخاطب‌پسند به مخاطبان ارایه کند. نمایش «محیط‌زیست» از آن تجربه‌گرایی آثار قبلی کاهانی تا حدودی فاصله گرفته و یادآور نمایش «زبان اصلی» است.
گویی آن رویکرد آوانگارد به مساله فرم اجرایی و ساختن یک وضعیت جفنگ انسانی، بیش از پیش دشوار شده و اولویت این روز‌های این کارگردان صاحب سبک، به صحنه بردن یک اجرای متعارف باشد؛ اما در این رویکرد بازهم می‌توان در نگاهی کلی، ردپای جفنگ‌بودگی بعضی صحنه‌ها را مشاهده کرد و از شوخ طبعی و شیطنت اجرا لذت برد.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
به لحاظ جامعه‌شناختی خانواده‌ای را که اینجا بازنمایی می‌شود، می‌توان ذیل «طبقه متوسط فقیرشده» صورت‌بندی کرد. شهروندانی که پیش از این کمابیش زندگی بسامانی داشته‌اند و این روز‌ها به دلایلی چند، مثل تحریم‌های بین‌المللی و رکورد تورمی اقتصاد کشور، کار و بارشان کساد شده و مجبور هستند به هر ریسمان غریبه و آشنا چنگ زده و «سیاست بقا» پیشه کرده تا شاید دوام آورند و هستی‌شان نابود نشود. از یاد نبریم که چگونه فقیر شدن مردمان طبقه متوسط شهری که با تمامی مشکلات همچنان واجد ارزش‌های زندگی مدرن شهری هستند، می‌تواند یک ذهنیت ترس‌خورده و محافظه‌کار بسازد که به زمین و زمان مشکوک است و به هیچ‌کس اعتماد ندارد.
این الگوی آشنا، اما فراگیر بازنمایی طبقه متوسط شهری در آثار سینمایی و نمایشی این سالها بازتاب یافته و نشانه‌ای است از زوال طبقه متوسط شهری و افول و ناممکن شدن ارزش‌های جهانشمولش. رسول کاهانی در نمایش «محیط‌زیست» بر مدار این وضعیت تازه طبقاتی می‌چرخد و روایتی دراماتیک و تماشایی از تنش‌های یک خواهر و سه برادر یک خانواده ارایه می‌کند که بعد از مرگ پدر فرجام کارشان به دست‌انداز افتاده و در پی سهم خود از میراث خانوادگی هستند. یکی از برادر‌ها «نادر» است که داریوش رشادت نقش او را بازی می‌کند و با آن لباس مخالف‌خوان تعزیه که پوشیده، هیبت غریبی دارد و گویا از سپاه اشقیا است. برادر دیگر «یوسف» است با بازی اشکان دلاوری که در ظاهر امر پایش شکسته و توان حرکت چندانی ندارد، اما گاهی از سکون و سکوت خارج شده و کلامی می‌پراند و اوضاع را بیش از پیش قمر در عقرب می‌کند و البته عصبانی‌ترین برادر بی‌شک «احمد» است با بازی مجید یوسفی که از سفر چین بازگشته و همچون اسفند روی آتش بی‌وقفه بالا و پایین می‌پرد تا راز مرگ مشکوک پدر را رمزگشایی کند؛ و درنهایت «شیرین» که تنها دختر خانه است و سُرور پیروانی نقش او را ایفا می‌کند و تلاش دارد از تنش‌ها بکاهد و اوضاع متشنج خانه را با مدیریت و آرامش خویش سامان بخشد.
بنابراین با یک روایت کمابیش آشنا از یک خانواده ایرانی روبه‌رو هستیم که برای عبور از بحران اقتصادی، راه‌های گریز را جست‌وجو می‌کند، اما راه چندانی به رهایی نمی‌یابد.
نمایش «محیط‌زیست» بار دیگر به مفهوم پدر و جایگاه نمادینش در زیست خانواده مدرن ایرانی می‌پردازد. کاهانی به خوبی نشان می‌دهد که نقش پدر نسبت به گذشته در زیست ایرانیان کم‌رنگ شده و روزگارش به مخاطره افتاده است. با آنکه بهانه دور هم جمع شدن خانواده مرگ نابهنگام پدر و تقسیم میراث برجامانده از او است، اما پدر این روز‌ها زیست نباتی را تجربه می‌کند و حضورش در خانه تنها در مصرف تریاک و قضای حاجت نمود دارد. در فقدان پدر این جایگاه نمادین به راحتی پر نمی‌شود و کسی نیست بر جای پدر نشیند تا شیرازه امور خانواده بیش از این از هم نپاشد. با مرگ پدر، تصاحب خانه اهمیت می‌یابد، خانه‌ای که روزگاری سرپناه اعضای خانواده بود این روز‌ها وضعیت نامعلومی دارد و بی‌جهت نیست که فرزندان از پس آگاهی از این واقعیت هولناک، برای تصاحب آن به جان هم افتاده‌اند. کاهانی نشان می‌دهد در زمانه‌ای که اقتصاد گرفتار رکود است و بورژوازی مستغلات همه چیز را بلعیده، مفهوم «سکونت» و بالطبع «خانه» اهمیت ویژه‌ای می‌یابد. حتی نام نمایش استعاره‌ای است از محل سکونت و نه چندان در رابطه با مفهوم جغرافیایی محیط‌زیست که به ذهن متبادر می‌شود. پس تعیین مالکیت خانه و تصاحب آن بیش از همبستگی خانوادگی اهمیت یافته و اولویت اصلی نادر، یوسف، احمد و شیرین می‌شود.
به لحاظ اجرایی با فضایی رئالیستی روبه‌رو هستیم، اما این رئالیسم بیش از آنکه از طریق به‌کارگیری اشیا و وسایل زندگی روزمره انضمامی شود، با کاستن از اشیا به سمت نوعی رئالیسم انتزاعی عزیمت می‌کند. فی‌المثل در طول اجرا مدام به دیوارهای چپ و راست اتاق نشیمن خانه استناد می‌شود. سازه‌هایی که دیده نمی‌شود، اما مدام بر سر «دیوار حمال» بودن آنها مشاجره برپا است. اتاق نشیمن با پنجره‌ای رو به خیابان از بالکن جدا شده و گاهی که بحث‌ها بالا می‌گیرد و اختلافات تحمل‌ناپذیر می‌شود، این فضای بیرونی پناهگاهی است برای تمدد اعصاب، دود کردن یک نخ سیگار و ادامه گفتگو‌های خصوصی‌تر. سیاست اجرا مبتنی است بر عیان بودن همه اتفاقات مقابل چشم تماشاگران. بنابراین دروغ‌ها و پرده‌پوشی‌ها به میانجی رفتار و گفتار شخصیت‌ها آشکار می‌شود و به تدریج نقاب از چهره افراد کنار می‌رود.
هیچ کدام از شخصیت‌ها خیر یا شر مطلق نیستند و به تمامی صادقانه رفتار نمی‌کنند و مانند اغلب انسان‌های شهری امروز، بنابر منفعت و اضطراری که تجربه می‌کنند، قسمتی از واقعیت را بر زبان آورده و چیز‌هایی را پنهان می‌کنند. کاهانی ترجیح داده بحران اخلاقیات مردمان طبقه متوسط فقیر شده را با نوعی طنز و آیرونی بازتاب دهد. هرقدر که روایت پیش می‌رود و حقایق بیشتر آشکار می‌شود اعتماد به صداقت اعضای این خانواده کاهش می‌یابد. گفتار افراد چنان بی‌اعتبار شده که مدام مجبور هستند هویت خود را به طور موقت کنار گذاشته و نقش یکی دیگر از افراد دخیل در ماجرا‌های پیش‌آمده را بازی کنند. این تکنیک جذابی است که در مواجهه با مسائل بغرنج، افراد به طور موقت هویت خود را کنار گذاشته و بدل به چیزی دیگر شوند، نوعی جان‌بخشی که حضور یک غایب را ممکن کند. صحنه‌هایی از اجرا این چرخه جابه‌جایی هویت‌ها چنان سرعت می‌گیرد که فی‌المثل احمد می‌تواند شیرین، نادر، یا تریاک‌فروشی چون [..]شود. موقعیت درخشان یک وضعیت جفنگ که کاهانی ماهرانه و بی‌وقفه آن را می‌سازد و نابود می‌کند. اوج این ماجرا لحظه‌ای است که نقش داماد خانواده را یک برگه دستمال کاغذی بی‌ارزش ایفا می‌کند. این تکنیک جابه‌جایی و جان‌بخشی کمابیش از امکانات نمایش ایرانی و به خصوص تعزیه می‌آید. لباس قرمز رنگ اشقیا که نادر بر تن دارد اشاره‌ای است به این تکنیک پر از ظرفیت تعزیه.
درنهایت می‌توان نمایش «محیط‌زیست» را اجرایی به نسبت موفق و مخاطب‌پسند در کارنامه رسول کاهانی دانست، اما به نظر می‌آید اجرا می‌توانست موفقیت بیشتری داشته باشد اگر که ریتم اجرا، اندکی کاهش یافته و شخصیت‌ها اجازه می‌یافتند گاهی سکوت کرده و در یک فضای ایستا، وضعیت بحرانی خانواده را بازنمایی کنند. اما اجرای هر روزه سه نمایش در تماشاخانه ملک این امکان را از گروه‌های اجرایی سلب می‌کند که فی‌المثل مدت زمان بیشتری دراختیار داشته باشند تا سکوت، مکث، وقفه و سکون شخصیت‌ها را به تمامی نشان داده و لحن و ریتم مناسب‌تری به اجرا بخشند. به هر حال در زمانه شتاب‌گرایی دوران سرمایه‌داری نئولیبرال و بالا رفتن هزینه‌های تولید، روشن است که چه چیز سبب شده است که کارگردان تنها به ضرورت‌های زیباشناسانه خود فکر و عمل نکند. پس جای تعجب نیست وقتی می‌بینیم نمایشی که می‌بایست در دو ساعت اجرا شود، به اجبار تن به فشرده شدن می‌دهد و فی‌المثل در هشتاد دقیقه حرف خود را می‌زند. امید که رسول کاهانی بار دیگر به ضرورت‌های خودش وفادار باشد و چندان مقهور مناسبات غیرزیباشناسانه تولید نشود.
کاهانی نشان می‌دهد در زمانه‌ای که اقتصاد گرفتار رکود است و بورژوازی مستغلات همه چیز را بلعیده، مفهوم «سکونت» و بالطبع «خانه» اهمیت ویژه‌ای می‌یابد. حتی نام نمایش استعاره‌ای است از محل سکونت و نه چندان در رابطه با مفهوم جغرافیایی محیط‌زیست که به ذهن متبادر می‌شود. پس تعیین مالکیت خانه و تصاحب آن بیش از همبستگی خانوادگی اهمیت یافته و اولویت اصلی نادر، یوسف، احمد و شیرین می‌شود.
منبع: فرارو
کلیدواژه: محیط زیست رسول کاهانی قیمت طلا و ارز قیمت خودرو قیمت موبایل رسول کاهانی طبقه متوسط روز ها محیط زیست فی المثل شخصیت ها
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت fararu.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «فرارو» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۹۵۷۳۰۴۳ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
نقش اصحاب رسانه در تبیین حفظ زیست عفیفانه و جایگاه متعالی زن، مادر و خانواده حائز اهمیت است
جام جم آنلاین اصفهان؛ دکتر سیدرضا مرتضوی استاندار اصفهان، در نشست با خبرنگاران و اصحاب رسانه استان در مورد زیست عفیفانه در جامعه، گفت: زیست بومی در کشور ما وجود دارد که بسیاری از افرادی که به کشورهای شرقی و غربی سفر کرده‌اند، بر آن تأکید دارند.
وی ادامه داد: یکی از حوزه‌هایی که در جمهوری اسلامی سبب آرامش و امنیت شده، توجه به زیست عفیفانه و خانواده است.
استاندار اصفهان بیان کرد: دقیقاً در نقطه مقابل، عدم توجه به خانواده و زیست عفیفانه تمدن غرب را دچار آسیب کرده است.
دکتر مرتضوی خاطرنشان کرد: یکی از جبهه‌هایی که دشمن سالها است در کشور ما آن را دنبال می‌کند هجمه به زیست عفیفانه، مقام خانواده، زن و مادر است.
استاندار اصفهان ادامه داد: البته با قُبح زدایی از گناه و لاابالی‌گری تلاش کرده‌اند تا زمینه برخی بی‌بندوباری‌ها را در جامعه فراهم کنند.
دکتر مرتضوی گفت: برخی از جریان‌های رسانه‌ای در سال ۱۴۰۱ تلاش کردند حیا، عفت و زیست عفیفانه را از مردان و زنان ما بگیرند، البته که زیست عفیفانه برای هم مردان و هم زنان است و هیچ فردی از آن مستثنی نیست.
وی با اشاره به اینکه اگر آینده ایران برای ما مهم است باید خانواده همیشه محترم و جایگاه زن متعالی باشد، گفت: در خانواده‌هایی که زیست عفیفانه دارند مادر جایگاه مقدس و اعتبار متمایزی دارد و این جایی است که دشمن هدف‌گیری می‌کند.
استاندار اصفهان اظهار کرد: دشمن جایگاه مادر را با هدف قراردادن دختران نشانه رفته است تا زیست عفیفانه را از دختران جامعه سلب کند.
دکتر مرتضوی خاطرنشان کرد: برای مقابله با این هدف شوم دشمن برنامه‌های مختلف ایجابی، سلبی و بازدارنده برنامه‌ریزی شده است.
دکتر مرتضوی بیان کرد: بایستی خواهران و برادرانی که از زیست عفیفانه فاصله می‌گیرند را هوشیار و بیدار کنیم و جامعه نسبت به این مسائل حساس شوند.
وی افزود: فرزندان ما با بمباران تبلیغاتی در معرض آسیب هستند، در این خصوص اصحاب فرهنگ و هنر و بالاخص رسانه وظیفه خطیری دارند تا جامعه را نسبت به این مخاطرات آگاه کنند.
/* هاجر مقضی خبرنگار جام جم آنلاین
حادثه تلخ برای جوان معلول ساروی که نخبه دانشگاه بود